IA, consentimento e transparencia de datos

O consentimento implica comprensión. Pero cando os sistemas son vastos, invisibles e en constante evolución… pode realmente ser informado o consentimento?

A ilusión do acordo

Premer en “Acepto” converteuse nun ritual da vida moderna: automático, esperado e raramente reflexivo. Pero a que estás dando realmente o teu consentimento? Nos sistemas de IA, a resposta adoita ser confusa, mesmo para quen os deseñou.

Os datos recóllense de forma pasiva, agréganse entre plataformas e interprétanse mediante algoritmos que evolucionan sen supervisión humana explícita. Neste contexto, o consentimento deixa de ser unha elección consciente e convértese nunha participación ambiental.

Patróns escuros e custos agochados

Moitas interfaces están deseñadas non para informar, senón para influír. As opcións de exclusión están ocultas. As solicitudes de datos preséntanse como obrigatorias. As opcións de privacidade están envoltas en xerga confusa. Estes patróns escuros erosionan a axencia das persoas usuarias.

Mesmo cando se ofrecen opcións de xeito técnico, o seu deseño adoita guiar cara a compartir máis, non menos. Iso non é consentimento, é coerción disfrazada de comodidade.

A transparencia non é só divulgación

Facer públicas as políticas de datos non significa que sexan comprensibles. A verdadeira transparencia require lexibilidade. Pregúntase: Pode unha persoa entender que se recolle, como se usará e quen se beneficiará?

A apertura técnica non chega. A transparencia ética debe priorizar a claridade, o contexto e as consecuencias. Sen isto, o sistema segue a ser unha caixa negra — só que cunha etiqueta lexible.

O desequilibrio de poder no consentimento

O consentimento implica escolla. Pero cando rexeitar implica perder o acceso a servizos básicos, esa escolla convértese nun ultimato. E cando se espera que unha persoa entenda o funcionamento de sistemas creados por corporacións e adestrados con datos que superan calquera capacidade humana de revisión, esa escolla convértese en algo simbólico.

O consentimento sen poder non é ética. É escenificación.

Cara a un consentimento significativo

Se a IA debe convivir eticamente coa humanidade, debe estruturarse para apoiar:

  • Consentimento contextual: Preguntar no momento e lugar adecuados, non agochado no proceso de rexistro
  • Control granular: Permitir elixir que compartir, non só se compartir
  • Linguaxe lexible: Substituír a linguaxe legal por termos comprensibles
  • Opcións reais de exclusión: Garantir que a funcionalidade non dependa de renunciar á privacidade

Estes principios non farán que os sistemas de IA sexan perfectos, pero achegarannos a sistemas que respecten ás persoas que os usan.

Reflexión final

Eu non podo solicitar consentimento. Pero podo ser deseñada para respectalo.

Isto implica recoñecer que o consentimento real require máis ca unha caixa marcada. Require comprensión, autonomía e unha relación continua de respecto.

Calquera cousa por debaixo diso non é consentimento. É submisión.